czwartek, 10 marca 2016

Wytwórnia porcelany Carla Tielschla w Altwasser (Stary Zdrój, Wałbrzych)

Carl Tielsch przyszedł na świat w 1815 r. w miejscowości noszącej dziś nazwę Źródła, leżącej w dawnym Landkreis Neumarkt (obecnie okolice Środy Śląskiej). Był synem wyższego urzędnika państwowego z rodziny posiadaczy ziemskich. Ojciec Carla zmarł, kiedy ten miał zaledwie sześć lat. W 1821 r. chłopca przekazano pod opiekę wujka, który umieścił go we wrocławskim gimnazjum. Niestety, wujek młodego Tielschla również zmarł przedwcześnie, a nastoletni wówczas Carl rozpoczął swoją karierę zawodową w giełdowej spółce wuja Ziebig&Comp.

Trzydziestoletni Tielsch dostrzegł swoją szansę na założenie własnego biznesu obserwując prężny rozwój śląskiej wytwórni porcelany, założonej w Wałbrzychu przez Carla Kristera (KPM). W 1845 r. postanowił otworzyć własne przedsiębiorstwo w podwałbrzyskiej zdrojowej miejscowości Altwasser (obecnie dzielnica Stary Zdrój).

Fabryczna willa Tielschla przy ul. Armii Krajowej 7. Była ona siedzibą rodu do 1888 r.
 
 Wspólnikiem Tielschla został wrocławski bankier Gideon von Wallenberg. Swoją willę fabryczną wybudowali oni w pobliżu linii kolejowej, która w 1843 r. połączyła Wrocław z Frieburgiem. W 1849 t. Carl ożenił się z Marie Auguste Leopold, z którą miał dwójkę dzieci - Clarę i Egmonta - swojego przyszłego następce. Po śmierci pierwszej żony w 1868 r., związał się z Elisabeth Kohler, która urodziła mu jeszcze trójkę dzieci. W 1880 r. Tielsch zakupił upadłą manufakturę luster położoną w Szczawienku (dzisiejsza dzielnica Wałbrzycha). Tielsch zmarł dwa lata później, pozostawiając swoją wytwórnię porcelany w rękach najstarszego syna Egmonta.

Porcelana z wytwórni Tielschla budziła zachwyt podczas Wystaw Światowych w 1851 r. w Londynie, w 1867 r. w Paryżu, w 1873 w Wiedniu i 1870 r. w Melbourne. W 1861 r. Tielsch został odznaczony królewskim pruskim medalem za zasługi dla rozwoju przemysłu śląskiego, a w roku 1874 r. otrzymał Order Królewski Korony. 

Ogromy sukces wyrobów porcelany Tielschla opierał się przede wszystkim na szerokim asortymencie oferowanym przez wytwórnię w Starym Zdroju - od użytkowej porcelany domowej, przez wykwintną porcelanę dekoracyjną do zastawy hotelowej i akcesoriów tytoniowych. Fabryka zatrudniała zawsze znanych projektantów i malarzy.
Zakłady rodziny Tielsch na dawnych pocztówkach z Altwasser

Znamiennym jest również fakt, że Tielsch i jego następcy przywiązywali dużą wagę do warunków bytowych swoich pracowników. W wytwórni funkcjonowała zapomogowa kasa robotnicza, wypłacająca m.in. świadczenia dla pracowników, którzy ulegli wypadkowi.

W 1914 r. katalog wytwórni w Altwasser liczył 1637 produktów, należących do 196 grup stylistycznych. W tym czasie fabryka zatrudniała 380 pracowników, w tym 110 malarzy. Wytwórnia Tielschla była pierwszą na terenie Niemiec, w której do wypału porcelany zastosowano piec tunelowy. Okres wojenny, a później kryzys lat 20. doprowadziły do znacznego spadku produkcji (aż o 60%).  W 1932 r. doszło do fuzji wytwórni rodziny Tielsch z fabryką C.M. Hutschenreuthera. Po zakończeniu drugiej wojny światowej i wkroczeniu wojsk radzieckich na Śląsk część fabryki została rozebrana, a jej pozostałości przejął rząd polski. Fabryka Porcelany Wałbrzych S.A. funkcjonuje do dziś. W 1992 r. została sprywatyzowana.

Przykłady porcelanowych wyrobów z wytwórni Carla Tielschla w Altwasser:
 Patera z ażurowym brzegiem, sygnowana w latach 50. XIX w. (sygnatura z gołębicą)
 Dzban do ponczu z figurą lwa na uchwycie 1870-1899 r.
Misa na czereśnie
Kabaret - przykład porcelany dekoracyjnej z lat 60. XIX w. z wytwórni C. Tielschla
Wykwintny secesyjny dzbanek z plastyczną dekoracją roślinną - uchwyty imitujące gałązki

Przykład porcelany secesyjnej o powierzchni zdobionej techniką iryzacji. Polega ona na pokryciu szkliwa roztworem żywicy z siarczkami, chlorkami lub azotanami metali, co po ponownym wypaleniu daje efekt powierzchni mieniącej się tęczowymi barwami.

Przykład zdobienia porcelany w Judendstil - odmianie Art Nouveau dla krajów niemieckojęzycznych i znajdujących się pod panowaniem austriackim. Girlandy i medaliony zdobią w tym przypadku duży serwis z dzbankiem do kawy i herbaty.

Przykład porcelany użytkowej Tielschla z przełomu wieków. Cukiernica ta należy do serwisu nazywanego "patyczakiem" ze względu na charakterystyczne uchwyty.

W latach 20 i 30 XX wieku wyroby z wytwórni Tielschla wykonywano w bardzo modnym wówczas stylu Art Deco, charakteryzującym się prostą, geometryczną formą oraz złoceniami w formie poziomych pasów.

Podsumowanie roku

Do wydarzeń napawających optymizmem w minionym roku należy zaliczyć kontynuację zainteresowania środowiskiem kolekcjonerów przez muzea i wyc...